VERSLAG 2018

Gemaal van Houtenstraat Delft 2018

Een rijke plaats voor libellen

Aad Kleijweg

In Delft grenzend aan het Agnetapark in de Van Houtenstraat staat een gemaal met bijbehorende vijver, goed te zien op de satellietfoto hieronder. Het gemaal stamt uit 1935 en is nog steeds in gebruik. In en om de vijver is aardig wat begroeiing wat het een paradijs maakt voor groene kikkers en dat is goed te horen. De begroeiing rondom de vijver bestaat voornamelijk uit Harig wilgenroosje, Gele lissen, Brandnetel, Smeerwortel en plaatselijk wat Bitterzoet. Vorig jaar was ik daar geweest om de Groene kikkers te fotograferen. Mei 2018 ben ik daar weer eens gaan kijken of er nog een paar op de foto wilden. Wat mij opviel was dat er opvallend veel libellen rond vlogen en heb ik besloten deze plek,  waar ik dichtbij woon, wat regelmatiger te bezoeken om te kijken welke soorten libellen er voorkomen en ze op de foto vast te leggen en er zo een inventarisatie van te maken.

 

Gemaal van Houtenstraat Delft

Satelietfoto uit Google Earth van de vijver en rechts het gemaal

Bewoners van de vijver die luidruchtig aanwezig zijn

De vijver ligt in het noorden grenzend aan de Laan van Altena, en in het zuiden de Donker Curtiusstraat en op de kopse kant van de vijver tegenover het gemaal de Ruys de Beerenbrouckstraat.

De vijver met zicht op het gemaal

Al gauw merkte ik door de waarnemingen van libellen dat het best een bijzonder plek is, zeker omdat het binnen de bebouwde kom ligt. Hieronder volgt een verslag met foto's en beschijvingen van libellen die op deze plek zijn waargenomen. Deze inventarisatie ben ik op 22-05-2018 gestart. Op 02-09-2018 nog een bezoek gebracht, maar er vliegen geen libellen meer rond en wordt de inventarisatie voor 2018 gesloten.

VROEGE GLAZENMAKER

Vroege glazenmaker is een grote licht-roodbruine egaal gekleurde libel met groene ogen. Opvallend is de spijkervormige gele vlek op de S2. Bij mannetjes is het lijf ingesnoerd bij S3. Jonge vrouwtjes hebben een gele zweem in de vleugels. De soort is algemeen in Nederland.

Op 22 mei 2018 vlogen er meerdere rond waarvan één ging zitten zodat ik hem kon vastleggen. Weet niet of ze hier zijn geboren of als zwerver hier op bezoek komen, heb ze op meerdere dagen waargenomen. Als ze rond vliegen doen ze uivallen naar de Grote keizerlibel die daar ook rond vliegt. Moeilijk te bepalen of het mannetjes of vrouwtjes zijn omdat de kenmerken op de foto niet zichtbaar zijn.

De eerste waarnemingen van Vroege glazenmakers op deze plek was bij de start van deze inventarisatie op 22-05-2018. Op 15-06-2018 zag ik meerdere exemplaren rondvliegen, daarna heb ik ze niet meer waargenomen.

 

Vroege glazenmaker

Ook op 07-06-2018 ging één van de rondvliegende exemplaren even op een blad zitten zodat ik hem kon fotograferen. Bij deze is goed te zien de gele spijker op de S2.

GROTE KEIZERLIBEL

Grote keizerlibel is een grote libel met een vrijwel ongetekend groen borststuk. Het achterlijf bij het mannetje is voornamelijk blauw en bij het vrouwtje fletsblauw tot blauwgroen. Deze soort is zeer algemeen in Nederland.

Op 28-05-2018 had ik het geluk het vrouwtje bezig te zien met ei-afzetting en heb ik dit op de foto en film kunnen vastleggen. Mogelijk hebben ze dus ook hier geleefd op deze plek als larven.

Op 22-07-2018 Nogmaals ei-afzetting vast kunnen leggen.

Op 07-06-2018 maakte ik nogmaals de ei-afzetting van de Grote keizerlibel mee wat mooi vast was te leggen op foto en film en waarop goed te zien is hoe de ei-zetting plaats vindt.

Grote keizerlibel vrouw ei-afzetting

Op 10-06-2018 vloog er een mannetje rond die op grote afstand even ging rusten. Heb deze vast kunnen leggen maar hoop op een betere opname in de toekomst

Zondag 15-07-2018 zag ik op grote afstand een paringswiel van de Grote keizerlibel in en boom hangen. Hoop in de toekomst op betere opnamen.

De eerste waarneming van de Grote keizerlibel op deze plek was op 28-05-2018, een vrouwtje wat eieren aan het afzetten was. Daarna heb ik ze soms niet, maar meestal wel waargenomen op deze plek. Laatste bezoek tot nu toe was 01-08-2018

Grote keizerlibel paringswiel

ZUIDELIJK KEIZERLIBEL

Zuidelijke keizerlibel lijkt op de Grote keizerlibel, maar is iets kleiner en heeft een grijs tot violetbruin borststuk. Deze soort is vrij zeldzaam in Nederland.

Op 09-06-2018 had ik het geluk dat een vrouwtje van deze soort in de oeverbegroeing aan het uitrusten was en zich gewillig op de foto liet zetten. Waarschijnlijk is dit een zwerver die hier toevallig even langs kwam.

Deze soort maar éénmaal waargenomen was dus een zwerver die een bezoekje aflegde op deze plek.

PAARDENBIJTER

Paardenbijter is een kleine glazenmaker. Kleur mannetje is blauw en donkerbruin. Vrouwtje is meer lichtbruin met lichtblauw.

Op 17-07-2018 circelde twee exemplaren van de Paardenbijter rond boven het grasveldje naast het gemaal. Heb ze niet vast kunnen leggen.

GEVLEKTE WITSNUITLIBEL

Gevlekte witsnuitlibel heeft bij het mannetje een opvallende gele vlek op de S7. Uitgekleurd hebben ze zwarte vleugelvlekken. Een uitgekleurd mannetje is donkerbruin met een rode zweem. Vrouwtjes hebben oranjegele vlekken op het achterlijf. Deze soort is vrij zeldzaam in Nederland.

Zowel op 03-06-2018 en 10-06-2018 trof ik een mannetje rustend aan op de oeverbegroeing. Waarschijnlijk is het een zwerver die toevallig even langs kwam op deze plek. Vrouwtjes heb ik er nog niet waargenomen. Of het op de verschillende data om hetzelfde exemplaar gaat weet ik niet. Deze soort na 10-06-2018 niet meer waargenomen

BRUINRODE HEIDELIBEL

Bruinrode heidelibel is herkenbaar aan de zwart-gele poten, gele vlekken in het borststuk en het ontbreken van een snor zoals bij de Steenrode heidelibel. De soort is algemeen in Nederland.

Op 14-07-2018 zat er in de oeverbegroeing een mannetje te rusten in het zonnetje van de Bruinrode heidelibel. En ook een dag later kwam ik hezelfde exemplaar nog een keer tegen. Waarschijnlijk is het een zwerver die hier even op bezoek komt.

STEENRODE HEIDELIBEL

De Steenrode heidelibel heeft zwart-gele poten, een relatief bruin borststuk en te onderscheiden van de bruinrode doordat het zwart van het voorhoofd langs de oogrand naar beneden loopt (snor) Uitgekleurde mannetjes zijn rood en de vrouwtjes geel. De soort is in Nederland algemeen.

Op 19-07-2018 vlogen er verschillende exemplaren rond van de Steenrode heidelibel

BLOEDRODE HEIDELIBEL

De Bloedrode heidelibel hebben voornamelijk zwarte poten in tegenstelling met de Steenrode en de Bruinrode heidelibel. Het mannetje is uitgekleurd helder rood en de vrouwtjes zijn geel. Bij het vrouwtje zijn de bovenkant van de ogen bruin.

Op 14-07-2018 waren er zowel een vrouwtje en een mannetje aanwezig in de overbegroeing. Ook op 17-07-2018 waren het paartje Bloedrode heidelibel aanwezig. Apart vond ik dat het leek of het mannetje mij achtervolgde en op een gegeven moment dat ik hem dicht benaderde om te fotograferen en mijn hand bij hem hield lande hij er op neer. Op 21-08-2018 zag ik twee mannetjes rusten op takjes aan de oever.

 

Bloedrode heidelibel vrouw en man

Bloedrode heidelibel lande op mijn hand

AZUURWATERJUFFER

Bij Azuurwaterjuffer hebben de mannetjes een opvallende azuurblauwekleur. Het figuurtje op de S2 lijkt op een lostaande U. Vrouwtjes hebben meestal al een groenige of lichtblauwe  kleur. Zowel de mannetjes als de vrouwtjes zijn te herkennen aan het figuurtje op de S2. Deze soort is algemeen in Nederland.

Op deze plek komt de soort zeer veel voor. Op 22-05-2018 waren ze bezig met ei-afzetting wat ik heb vastgelegd.

Azuurwaterjuffer man en vrouw

Deze soort kom je bij elk bezoek tegen op deze plek. Op 07-06-2018 heb ik zowel een  paringswiel als tandem op de foto gezet.

Ei-afzetting van de Azuurwaterjuffer is een druk gebeuren op de oppervlakte van het water. De mannetje houden het vrouwtje vast achter de nek en staan recht overeind wapperend met hun vleugels terwijl het vrouwtje onder water geschikte plekjes zoekt om eieren af te zetten. Waarschijnlijk zullen ze dus ook op deze plek als larven hebben geleefd.

GROTE ROODOOGJUFFER

De Grote roodoogjuffer heeft rode of bruine ogen. Volwassen mannetjes hebben een bedauwde blauwe kleur met opvallend rode ogen. Vrouwtjes zijn veelal groenig met bruine ogen. De soort is algemeen in Nederland.

Deze soort is rijk aanwezig op deze plek en heeft net als de Azuurwaterjuffer hier hun eieren afgezet. Waarschijnlijk zullen ze dus ook als larven op deze plek hebben geleefd.

Grote roodoogjuffer met een duidelijk bedauwde blauwe kleur en rode ogen

Op 03-06-2018 heb ik de ei-afzetting vastgelegd, maar daar zijn ze meerdere dagen mee bezig. Net zoals bij de Azuurwaterjuffer houden de mannetjes het vrouwtje vast in de nek terwijl ze zich fladderend overeind houden. Vaak doen ze het ei-afzetten met meerderen op hetzelfde plekje, elkaar vasthoudend.

Ei-afzetting Grote roodoogjuffer

LANTAARNTJE

Het Lantaarntje is wel de meest algemene juffersoort. Mannetjes zijn blauw of als ze jong zijn groen en hebben duidelijker vleugelvlekken dan de vrouwtjes. Vrouwtjes kunnen verschillende kleurvormen hebben.

Ook op deze plek zijn de Lantaarntjes rijk aanwezig en kom je ze bij elk bezoekje tijdens de vliegperiode wel tegen. Je kunt ze er in alle verschijningsvormen treffen. 24-05-2018 zag ik een vrouwtje met de kleur Vorm violacea dit is een tijdelijke kleurvorm die overgaat naar de kleur blauw Vorm typica en op 07-06-2018 de kleur roze-rood Vorm rufescens die overgaat naar de kleur bruin-geel Vorm infuscans-obsoleta Op 15-06-2018 de kleur bruin-geel Vorm infuscans-obsoleta

Lantaarntje Vorm rufescens

Lantaarntje Vorm infuscans-obsoleta 

Lantaarntje violacea >> typica    

Lantaarntje Vorm violacea

Lantaarntje typica

 

Lantaarntje Vorm Infuscans

Op 07-06-2018 Zag ik een jong mannetje die al groen begint te kleuren, maar de S8 heeft nog geen blauwe kleur. Uiteindelijk als hij uitgekleurd is wordt hij blauw met een blauw lantaarntje.

Lantaarntje jong mannetje nog niet op kleur

Ook als paringswiel zijn de Lantaarntjes volop aanwezig op deze plek. Bij de twee hieronder heeft het vrouwtje de kleur Vorm infuscans-obsoletaLantaarntje man jong waarvan het het lantaarntje wel blauw is

Lantaarntje paringswiel Vrouwtje kleur Vorm typica

Lantaarntje vrouw Vorm Violacea

KLEINE ROODOOGJUFFER

Kleine roodoogjuffer is een kleine blauwe juffer met rode of bruine ogen. Ze zijn iets kleiner dan de Grote roodoogjuffer.

Deze soort komt ook op deze plek voor, maar heb ik tot nu toe alleen aangetroffen in een jong stadium waarbij op de poten nog tekening is te zien is vanuit het larvestadium.

Kleine roodoogjuffer mannetje zeer jong exemplaar

Op 14-07-2018 was er een paringswiel van de Kleine roodoogjuffer in de oeverbegroeing. Ook waren ze op de oppervlakte van het water volop bezig met ei-afzetting. Waarschijnlijk hebben ze hier dan ook als larven geleefd in deze vijver. Op 22-07-2018 mooi een jong mannetje vast kunnen leggen. Op 24-07-2018 waren de Kleine roodoogjuffers weer volop bezig met ei-afzetting. Enkele mannetjes zochten wat rust in de oeverbegroeiing waarvan ik er één mooi heb weten vast te leggen.

Kleine roodoogjuffer paringswiel

Kleine roodoogjuffers bezig met ei-afzetting

Kleine roodoogjuffer mannetje op kleur en jong mannetje

HOUTPANTSERJUFFER

Houtpantserjuffer is een slanke metaalgroen glimmende juffer. Vleugelvlekken zijn crèmewit. Vrouwtjes zijn forser en hebben een duidelijke legbor.

Zaterdag 21-07-2018 was er een bezoekje van de Houtpantserjuffer man. Woensdag 01-08-2018 waren zowel een mannetje als een vrouwtje aanwezig.

Houtpantserjuffer man en vrouw

Op 17-06-2018 trof ik zij het onder moeilijke omstandigheden (65x ingezoomd) een uitsluipsubstraat aan van vermoedelijk de Grote keizerlibel. Niet zeker is of het uitsluipen al heeft plaats gevonden, of dat het is mislukt.

Op 19-06-2018 had ik het geluk vroeg in de morgen een Libellarve van de Vroege glazenmaker aan te treffen die net uit het water was gekropen. Deze zal vandaag zijn laatste vervelling (uitsluipen) ondergaan en verder gaan als een mooie Libel.

LIJST VAN SOORTEN LIBELLEN DIE 2018 IN DE VIJVER BIJ HET GEMAAL DOOR MIJ ZIJN WAARGENOMEN

  1. Vroege glazenmaker
  2. Grote keizerlibel
  3. Zuidelijke keizerlibel
  4. Gevlekte witsnuitlibel
  5. Bloedrode heidelibel
  6. Bruinrode heidelibel
  7. Lantaarntje
  8. Grote roodoogjuffer
  9. Kleine roodoogjuffer
  10. Azuurwaterjuffer
  11. Paardenbijter
  12. Steenrode heidelibel
  13. Houtpantserjuffer

Impressie filmpje Gemaal van Houtenstraat 2018